Merhaba;

Amors ilk maili ile karşınızda. Her cuma özel içerikleri, ülkemizden ve dünyadan derlemeleri sizin için hazırlıyoruz. Gündemin yoğunluğundan ve kirli bilgi akışından kurtulmak için haftada bir mailinizi kontrol etmeniz yeterli.

Keyifli okumalar.

Sizi neler bekliyor?

• Fotoğrafçının hikayesi: Anja Niedringhaus
• Uzaktan çalışmanın masrafını kim karşılayacak?
• Kriz bölgelerinde neler oluyor?
• Azerbaycan - Ermenistan çatışması
• 5 Millet 1 Yemek: Falafel
• Sinemanın doğuşu ve bitişi
• Sosyal medya ve seçimler

ETİMOLOJİ

Kelime; Arapçada yaradır. İnsanın çıkardığı ses için, atmak anlamına gelen lafız sözcüğü kullanılır. Eğer lafız bir anlam taşıyorsa ve muhatapta bir iz bırakıyorsa buna kelime denir. Kelime; iz bırakmak, yara açmaktır. Ağzımızdan çıkan, bir yara açıyorsa kelime sayılıyor.

FOTOĞRAFIN ARDINDAN

_{Motosikletiyle çocuklarını gezdirmeye çıkan Afgan baba, parkın girişinde ödeme yapıyor. Çocuklar ise oldukça heyecanlı. (Afganistan, 1 Kasım 2013)}

Anja Niedringhaus, bu fotoğrafı çektikten yaklaşık 6 ay sonra Afgan polisi tarafından öldürüldü. Anja, birçok ülkede savaş fotoğrafçılığı yapmıştı ve Associated Press foto muhabiri olarak birkaç yıldır Afganistan’da görev alıyordu. 4 Nisan günü Host şehrinde bir kontrol noktasında beklerken Afgan polisinin açtığı ateşle hayatını kaybetti. 

EKONOMİ

Piyasalardaki dalgalanmalar, emtia ve dövizdeki hareketlilik önümüzdeki günler ve haftalarda da sürecek gibi duruyor.

Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s’in Türkiye’nin kredi notunu, B1’den B2’ye düşürmesiyle Türkiye’nin notu, tarihinin en düşük seviyesine gerilerken, 'yatırım yapılabilir' seviyenin de 5 kademe altına indi. 

KISA KISA

Kovid-19 salgınında dünyada son durum      

Çin'in Vuhan kentinde ortaya çıkan ve dünya geneline yayılan Kovid-19 salgınında tespit edilen toplam vaka sayısı 38 milyon 746 bini geçti. Salgında 1 milyon 96 bin 881 kişi yaşamını yitirdi.

Trump’ın Kovid-19 testi artık negatif

Trump'ın doktoru Sean Conley, "Trump'a Abbottt BinaxNOW antijen ile yapılan Kovid-19 testlerinin sonucu negatif çıktı."dedi.

Uzaktan veya evden çalışanların masraflarını kim ödeyecek?

Koronavirüs döneminin önemli sorunlarından birisi de uzaktan çalışanların evde yaptıkları masraflar. Hollanda hükümetine bağlı aile finansmanı kurumu NIBUD’a göre faturalar patron tarafından ödenmeli. Patronlar ise bunu saçmalık olarak görüyor.

Nobel Fizik Ödülü kara delik çalışmalarına verildi.

2020 Nobel Fizik Ödülü, kara deliklerin keşfine yaptığı katkılardan dolayı üç bilim insanı Roger Penrose, Reinhard Genzel ve Andrea Ghez'e verildi. 

Arjantin GDO’lu buğdaylara onay veren ilk ülke oldu.

Arjantin Ulusal Bilim ve Teknoloji Komisyonu (CONICET), "Bu, kuraklığa dayanıklı şekilde genetiği dönüştürülmüş buğdaya dünyada verilen ilk onaydır," açıklamasını yaptı. 

Kadınlar uzayda

ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA), 2024 yılında aya tekrar astronot göndermeyi planlıyor. İki astronottan biri kadın olacak. NASA, 2019 yılı eylül ayında da kadınlardan oluşan bir ekiple uzay yürüyüşü gerçekleştirmişti.

DİĞER KITALARDAN BAŞLIKLAR

Azerbaycan - Ermenistan çatışmaları devam ediyor

1988 yılında  Karabağ Ermenilerinin Ermenistan tarafından silahlandırılması ile Karabağ’da başlayan çatışmalar günümüzde tekrar alevlendi. 

27 Eylül'den bu yana Azerbaycan ordusu Ermenistan’ın işgal ettiği 50 yerleşim yerini geri aldı. Ateşkes anlaşmasına uymayan Ermenistan ise sivil yerleşim yerlerine saldırmaya devam ediyor.

KRİZ BÖLGELERİ

Arakan

İnsan Hakları İzleme Örgütü yayınladığı raporda, Myanmar hükümetinin yaklaşık 130 bin Arakanlı Müslüman'ın bakımsız ve zorlu şartlardaki kamplarda keyfi ve süresiz tutuklanmasına acilen son vermesi gerektiğini belirtti. 

Sonu Olmayan Açık Bir Hapishane raporu, 24 kamp ve kamp benzeri ortamın insanlık dışı koşullarını belgeliyor. 

Yemen

Yemen’de esir takası için anlaşma sağlandı. Uluslararası Kızılhaç Komitesi'nden (ICRC) bir heyet, hükümet ve Husiler arasında yapılan esir ve tutuklu değişimi anlaşmasını gözlemlemek için Yemen'e gitti. 

Afganistan

Afganistan ordusu, Taliban’a yönelik ABD destekli yeni bir operasyon başlattı.

OCAKTA NE VAR?

5 Millet 1 Yemek: Falafel 

Yemek, özelde oldukça insani ve temel bir ihtiyaç; genelde de pek çok meselenin tam ortasında bir araç ve bazen de en değerli simge. Bu hafta Orta Doğu mutfağının en bilinen sokak lezzetlerinden olan ve ünü dünya çapında yankı bulmuş falafeli ele alıyoruz.

Belki bir çoğumuz falafeli, Türkiye’de açtıkları lokantalarıyla Suriye mutfağında tanımaya başlamış olabilir. Fakat falafel, kökeninin  Mısır’a dayandığı tartışılan, pek çok Orta Doğu ülkesi tarafından sahiplenilen, hatta Filistin-İsrail arasında devam eden çatışmaların sembolü çıtır bir  lezzet olarak karşımıza çıkar.

Ana malzemelerini kişniş ve nohutun oluşturduğu falafelin geçmişi 1800’lere, Mısır’ın İskenderiye şehrine dayandırılır. O dönem nohutun yerine bakla taneleri kullanılırdı ve adına ta’miya denilirdi. 

Birinci Dünya Savaşı ile 1900’lerin başında Lübnan’a taşınır ve ilk falafel dükkanı Beyrut’ta 1933’de açılır. Aynı zamanlarda yaşanan göçler ve kültür alışverişiyle falafel Yemen’e, Libya’ya ve ülkemize kadar gelir. 

Bir tür bezelye olan sümbül fasulyesi gibi yerel malzemelerle farklı bölgelerde farklı versiyonları üretilen falafelin nohutlu yorumunu Doğu Akdeniz ülkelerine borçluyuz. 

Tabağımıza aldığımız her yemek gibi falafel de siyasi ve toplumsal semboller ile beraber tüketiliyor. 

Arap Filistinliler için falafel, sadece kızgın yağa atılan toplar değil. Aynı zamanda İsrail hegemonyasına karşı bir direniş ve yaşadıkları topraklarla sahip oldukları organik bağın bir kanıtı. İçerdiği yeşil otlar Filistinliler için bu yemeğin Arap mutfağına özgü olması noktasında yeterli bir delil. 

Mısır topraklarında doğduğu iddiası Mısır mutfağında falafeli elbette ayrıcalıklı bir yere koyuyor. Mısırlılar, pırasa dahil her çeşit yeşilliği falafelin harcına eklemenin kendilerine has bir üslûp olduğunu iddia ediyor ve Mısır falafelini Orta Doğu falafelinden zevkle ayırıyor. En lezzetli ve hafif versiyonun kendilerine ait olduğunu iddia ediyorlar.

Orta Doğu’da yaşayan Yahudi halk için falafel başlarda komşularıyla paylaştığı ve her an malzemesi mutfakta bulunan pratik bir yemekten başkası değildi. 1930’larda Doğu Avrupa’dan gelen Yahudi göç dalgası "Arap" olarak nitelendirdiği her şeyi kirli olarak nitelendirdi ve kendi mutfaklarına falafeli özellikle dahil etmedi. 1948’lerde falafel, Haaretz gibi İsrail gazetelerinde tarifi sıklıkla verilen ve besin değeri olarak yüceltilen bir yemek olarak yazılmasına rağmen halk nezdinde hâlâ Arap’tı ve sahiplenilmedi. 

Fakat iki gelişme İsrail’in, adına şarkılar yazacak* kadar falafeli kendinin ilan edebilmesi için dönüm noktası oldu: *1949’daki katı kemer sıkma projesi (Tzena’) ve *Yemen, Türkiye ve Kuzey Afrika'dan gelen diğer Yahudiler.

Zaten ülkelerinde bu lezzetle tanışmış olan yeni göçmen Yahudiler yeni evlerinde falafeli normal olarak pişirdiler ve yerleşik dindaşlarını falafelin ‘Arap’ olmadığına ikna ettiler. Bu, İsrail hükümetinin gazete yazılarıyla teşvik etmeye çalıştığı meseleye de hizmet ediyordu: Yahudilerin bölgede falafele sahip olacak kadar köklü olduğunu iddia etmek, kurulmak istenen devletin meşruiyetini de sağlayacaktı.

Sözümüzü yarın akşam yemeğine -ki nohutların bir gece suda beklemesi gerekiyor, hazır edebileceğiniz orijinal falafel tarifi ile noktalıyoruz. 

https://www.ardaninmutfagi.com/yemek-tarifleri/sebze-yemekleri/falafel

*Söz konusu şarkı: https://www.youtube.com/watch?v=gH_10GjLKo4

SİNEMA 

Sinemanın Doğuşu ve Bitişi!

1985'te ilk gösterimle başlayan filmin doğuşu bebeklik dönemini siyah-beyaz filmlerle geçirdikten sonra kendisini usta adamların elinde bulur ve sinema adını alır. 

Sinema sanatına epey kafa yoran adamlardan Godard bir film izler ve sinemanın Griffith ile başlayıp Abbas Kiyarüstemi ile bittiğini söyler. Ve Yaşam Sürüyor (1992) isimli Kiyarüstemi’nin yaptığı gerçekle kurgunun sınırlarını zorlayan dahiyane bir filmdir bu. Fakat Godard'ın da bildiği gibi bitmeyen sinema, tıpkı Kiyarüstemi’nin diğer filmleri gibi yoluna devam etti. Aslında her film ışıklar yanınca biter ve ölür. Seyircinin içinde yeniden doğanlar müstesna. İnsanın hikaye yoluyla duygu yaşamaya ihtiyacı vardır ve iyi anlatıcılar oldukça sinema ilerleyerek devam eder. 

Günümüzde sinema, ilk filmi yapan Lumiere kardeşlerin hayal ettiğinden bambaşka bir yapıya gelişti. Fakat hikaye anlatmak hiç değişmedi.

TEKNOLOJİ

iPhone 12 tanıtıldı.

ABD merkezli teknoloji firması Apple'ın iPhone serisinin yeni modeli olan iPhone 12 ailesinin tanıtımı yapıldı. Telefonun Türkiye’de en çok merak edilen kısmı ise fiyatı. 

Dünya genelinde dizüstü bilgisayar satışları arttı.

Canalys’in derlediği verilere göre dünya genelinde dizüstü bilgisayar satışı bu çeyrekte geçen seneye göre %12.7 artarak son on yılın en yüksek artışına ulaştı. Bu artışta en önemli etkinin pandemi sebebi ile uzaktan eğitimin artması ve yine uzaktan çalışma şartlarına uyum sağlamak için yatırım yapan şirketlerin olduğu düşünülüyor.

Kanada Kovid takip uygulaması kodları yayınlandı.

Kovid takip uygulamaları ile mahremiyet/gizlilik tartışmaları el ele ilerliyor. Kanada Covid takip uygulamasının kodlarını yayınlayarak bu tartışmada tarafını belli etmiş oldu. Kodları açık bir yazılım ile takibi toplanan bilgilerin olası amaç dışı kullanımların önüne geçebilmek için önemli. Daha önceden İrlanda da uygulamanın kodlarını açık hale getirmişti. 

Apple mafyalık yapıyor.

Apple’ın bugün App Store üzerinden yapılan her satıştan aldığı pay %30. Bu oran Apple yöneticileri tarafından CD ve kasetler ile dağıtımın yapıldığı zamanlardaki oranlar kullanılarak makul olduğu iddia edilse de artık kimse bu payı Apple’a vermek istemiyor. Viral Fortnite oyununun yapımcısı Epic Games’in açtığı dava ile somutlaşan savaş, Amerika mahkemelerinde 2021 yılında görülecek. ProtonMail CEO’su App Store payını mafya payına benzeterek sert bir hamle yapmış gibi görünüyor.

DÜŞÜNCE

Sosyal medya ve seçimler 

Cambridge Analitica vakası olarak da bilinen meşhur sosyal medya krizi Trump’ın seçilmesinden sonra uzun süre gündemde kalmıştı. Amerika seçimlerini etkilediği iddia edilen ve sosyal medya üzerinden yürütülen bir takım faaliyetler, başta Facebook olmak üzere tüm sosyal medya mecralarını zor duruma soktu. Kullanıcı verilerinin ticari meta olarak görülüp alınıp satılması en büyük tartışmalardan biriydi fakat bunun etkilerinin bu kadar ileriye gideceği genel kabul görmüyordu. O günden beri hem Facebook hem Twitter platformlarında yayılan bilginin içeriği ile daha fazla ilgilenir oldular. Başta haber doğrulama hizmetleri ile ortak çalışmalar olmak üzere birçok yöntem kullanılarak platformlarında yayılan bilgiye kontrol altında tutmaya çalışıyorlar. Bu yöndeki her çaba ise yeni bir problem alanı oluşturarak meseleyi daha da büyütüyor. 

Son olarak Twitter önemli bir karar alarak seçim sürecine olumsuz etki etmemek adına ReTweet gibi en temel özelliklerini dahi kısıtlamak da dahil olmak üzere bir dizi önlemler alacağını açıkladı. Üzerinden çok geçmeden New York Post tarafından Amerika başkan adayı Joe Biden’in oğlu Hunter Biden hakkında bir takım yolsuzluk iddialarının bulunduğu bir haber yayınlandı. Bahsedilen önlemler kapsamında haber linkinin Twitter üzerinden paylaşımı engellendi. İşin aslı herkes bu yasağı bu şekilde yorumladı. Twitter daha sonradan bu yasağın ‘hacklenmiş verilerin kişisel bilgileri içerecek şekilde paylaşılması’ sebebiyle getirildiği açıklaması yapsa da bu tartışmayı yatıştırmak için yeterli olmadı. Görünen o ki Amerikan seçimleri süresince buna benzer olaylar cereyan etmeye devam edecek.